کاردرمانی، راه فرار سالمندان از آلزایمر

بنا به گفته بسیاری از کارشناسان، باید برای تقویت روحیه و ایجاد شادابی در سالمندان آنان را ترغیب به انجام کاردرمانی کرد.
هنگام پیری افراد بیشتر در خاطرات گذشته خود فرو‌می‌روند و اغلب به‌دلیل بازنشستگی بیشتر از اوقات آزاد یا به‌اصطلاح فراغت برخوردارند، از همین رو همواره وقت زیادی دارند تا بر افکار خود تمرکز کنند و مشغول دلنگرانی‌های سن پیری شوند. ادامه این حالت در افراد سالمند می‌تواند به نوعی افسردگی و خستگی ناشی از تفکرات طولانی مدت بینجامد و که ناگزیر می‌تواند باعث افت وضعیت جسمانی آنان نیز بشود. همین امر سبب می‌شود که افراد سالمند پس از مدتی بیمار شده و نتوانند از سال‌های پس از بازنشستگی بهره‌ای ببرند.

از همین رو کارشناسان همواره به‌دنبال پیدا کردن راه‌هایی بود‌ه‌اند که بتوانند نوعی شور و نشاط و امید به زندگی را در افراد سالمند ایجاد کنند. یکی از راهکارهای پیشنهادی کارشناسان در این زمینه حضور در کلاس‌های کاردرمانی است که اغلب در کلینیک‌های توانبخشی تشکیل می‌شود. کارشناسان معتقدند افراد سالمند پس از پایان دوره‌های کلاس کاردرمانی بهتر است در اداره، شرکت یا مؤسسه‌ای به صورت پاره وقت به کار مشغول شوند تا هم احساس مفید بودن کنند و هم اوقاتشان با انجام کاری مفید پر شود.

کارشناسان اصطلاحا به کار و آموزش‌های مرتبط با چگونه زندگی کردن یا چگونه بهتر زندگی کردن در دوران پیری را کاردرمانی می‌گویند و معتقدند که کاردرمانی مؤثرترین رشته برای کمک به سالمندان است.

کارشناسان معتقدند که فراگیری راه‌هایی برای بهتر زندگی کردن و اشتغال به کار افراد سالمند سبب می‌شود مغز آنها دائما فعال بوده و کمتر در معرض خطر ابتلا به فراموشی یا نوع حاد‌تر آن، آلزایمر قرار بگیرند.

افراد سالمندی که به کار اشتغال دارند با افراد دیگر جامعه رابطه بهتری برقرار می‌کنند و به‌دلیل آنکه در معرض تغییر و تحولات جامعه قرار می‌گیرند به سلامت خود نیز مانند سایر افراد جامعه بیشتر می‌اندیشند. کاردرمانی صرفا امور پزشکی نیست بلکه کاردرمانی بازسازی شبکه عصبی است و در سه بعد پژوهشی، آموزشی و خدمات ارائه می‌شود.

کاردرمانی استفاده از فعالیت‌های هدفمند برای جلوگیری از ناتوانی و حفظ سلامتی افرادی است که به نوعی دچار آسیب جسمی، ذهنی یا روانی یا حتی به‌دلیل فراغت و تفکرات زیاد دچار افسردگی شده‌اند که این آخری را بیشتر می‌توان در میان افراد سالمند یافت. از نظر انجمن کاردرمانی آمریکا، کاردرمانی عبارت است از استفاده از فعالیت‌های هدفمند برای افرادی که در اثر آسیب یا بیماری دچار محدودیت اختلال عملکرد روانی، اجتماعی، رشدی یا اختلالات یادگیری شده‌اند؛ به منظور ایجاد حداکثر استقلال، جلوگیری از ناتوانی و حفظ سلامتی. این حرفه شامل ارزیابی، درمان و مشاوره است.

به هنگام کاردرمانی خدماتی ارائه می‌شوند که عبارتند از: آموزش مهارت‌های زندگی روزمره، ایجاد و توسعه مهارت‌های درکی، حرکتی و عملکرد یکپارچه حس، توسعه مهارت‌های بازی و پیش‌حرفه‌ای و توانایی‌های اوقات فراغت، طراحی، ساختن یا به‌کار بردن وسایل کمکی و ارتزها و پروتزها، انتخاب وسایل نظافتی، استفاده از صنایع دستی که به‌طور ویژه به منظور افزایش عملکرد طرح شده است، توصیف و تفسیر آزمون‌ها مثل ارزیابی قدرت عضلانی، ارزیابی دامنه حرکتی و نیز تطبیق محیط برای فرد معلول. این خدمات به‌طور فردی، گروهی یا در نظام‌های اجتماعی ارائه می‌شود.

به‌طور خلاصه تمامی افرادی که به علت مشکل یا مشکلاتی لازم است تحت درمان قرار گیرند تا به استقلال در عملکردهای مورد نظر برسند تحت این روش درمانی قرار می‌گیرند. مشکلات این افراد دامنه وسیعی را دربرمی‌گیرد و می‌تواند حاصل بارنشستگی و ایجاد خلأ در زندگی یا یک صدمه و تصادف باشد یا ناشی از بیماری جسمی، اختلال عاطفی، تعارضات و فشارهای روانی و حتی تاخیر در رشد یا اختلالات مادرزادی. این بیماران به تمام گروه‌های سنی از نوزادان، کودکان تا سالمندان می‌توانند تعلق داشته باشند که از دوره کوتاه مدت مراقبت در دوران حاد بیماری تا توانبخشی در دوره‌های تطابقی طولانی مدت را شامل می‌شود.

اولین و اساسی‌ترین حیطه کاری کاردرمانی مراقبت از خود یا حفظ موجودیت است که به مهارت‌های مربوط به زندگی روزمره نیز معروف است. در این زمینه مهارت‌هایی به فرد آموزش داده می‌شود که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با هدف حفظ خود و انجام کارهای شخصی مرتبط هستند؛ مثل تغذیه، استفاده از سرویس بهداشتی، محافظت از خود و... . آموزش در این زمینه تا جایی ادامه می‌یابد که شخص بتواند با وجود مشکلاتش، زندگی خود را اداره کند و این وظیفه درمانگر است که میزان آن را دریابد. کار یا فعالیت‌های مولد این زمینه از کاردرمانی معطوف به تمام فعالیت‌های مبتنی بر تولید است که در خانه، مدرسه، همسایگی یا محل کار صورت می‌گیرد. این نوع فعالیت‌ها باید با هدف‌های مشخص که یک نتیجه و بازده کاری و تولیدی است انجام گیرند و تا زمانی ادامه ‌یابند که فرد به مهارتی تسلط پیدا کند که بازده مناسب کاری برای او داشته باشد.

این گروه فعالیت‌هایی را شامل می‌شوند که زندگی، نشاط و لذت به همراه دارند و همچنین روشی مطمئن برای تمرین زندگی واقعی هستند. فعالیت‌های تفریحی شامل بازی‌های اکتشافی، ورزش‌ها، وسایل بازی، سرگرمی‌ها، ایفای نقش موسیقی و فعالیت‌های اجتماعی می‌شود.

فرایند کاردرمانی شامل ارزیابی، طرح درمان، اجرا و ارزیابی مجدد است. در مراحل بیماریابی و ارزیابی، افرادی که نیاز به کاردرمانی دارند مشخص می‌شوند. در مرحله درمان با توجه به شرایط، امکانات و محدودیت‌ها، طرح و زمان ریخته می‌شود و مورد اجرا قرار می‌گیرد. پس از اجرا، ارزیابی مجدد برای بررسی تأثیر برنامه درمانی انجام می‌گیرد.

این رشته تنها از طریق آزمون سراسری سازمان سنجش آموزش کشور دانشجو می‌پذیرد و در هنگام تحصیل زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اداره می‌شود. دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران در این رشته دانشجویان با رتبه علمی بالا را جذب می‌کنند. این رشته جزو علوم پزشکی محسوب شده و دارندگان مدرک کاردرمانی می‌توانند همانند دانش آموختگان فیزیوتراپی که حیطه کاری بسیار مشابهی با هم دارند اقدام به تأسیس مطب و کلینیک یا بیمارستان‌های توانبخشی کنند.